1690
a
A wszystko zaczęło się od… uroczystości zaślubin w kościele z Łososiny Dolnej w Sądeckim Parku Etnograficznym. To wydarzenie było nawiązaniem do historii sprzed 83 lat. 27 kwietnia 1933 r. młodzież z Nowego Sącza i okolicznych wsi zorganizowała widowisko sceniczne, w którym zaprezentowała wesele góralsko-lachowskie. Panem młodym był Góral z Łącka, a panną młodą - dziewczyna reprezentująca Lachów Podegrodzkich. To widowisko, wystawione na scenie sądeckiego Sokoła, opisane zostało w Głosie Podhala, gazecie wydawanej przed II wojną światową w Nowym Sączu. Autorem tekstu był sądeczanin, prof. Eugeniusz Pawłowski, znany dialektolog. Zainspirowani tym opisem, postanowiliśmy powtórzyć wesele góralsko-lachowskie, z tą różnicą, że panną młodą była Góralka z Łącka, a panem młodym - Lach z Podegrodzia.
I było jako się patrzy! Orszak ślubny w urokliwych zakątkach skansenu powędrował w kierunku kościoła. Ze śpiewem drużby Rafała Kasieczki, przy dźwiękach kapeli… Przemarsz przerwała na chwilę tradycyjna „brama”, przy której trzeba się było wykupić odpowiednim „załącznikiem”. Mszę odprawili czterej kapłani: ks. Stanisław Kowalik ks. Ryszard Kudroń, ks. Jacek Pietruszka i ks. Jacek Siepsiak. Ślubu wprawdzie wybranej parze nie udzielili, ale reszta nabożeństwa przebiegała po Bożemu, tak jak nakazuje tradycja. A po wyjściu z świątyni na młodych posypał się garściami… owies.
****
W roku 2015 początek I Kongresu obwieściła na dziedzińcu MCK SOKÓŁ Karpacka Pieśń Trombity, czyli koncert kilkunastu mistrzów gry na tym tradycyjnym instrumencie. Tym razem „Na kozią nutę” zagrali dudziarze, m.in.: Józef Broda (Beskid Śląski), Bartłomiej Koszarek, Piotr Majerczyk i Krzysztof Trebunia-Tutka (Podhalanie), Romuald Jędraszak i Jan Sylwester Prządka z Wielkopolski, Przemysław Ficek i Marcin Blachura (Beskid Żywiecki), Lindsay Davidson (Szkot mieszkający od lat w Polsce) i kilku uczniów. Wszystko to zabrzmiało i wyglądało też niezwykle efektownie.
Oficjalnego otwarcia konferencji dokonali: gospodarz MCK SOKÓŁ Antoni Malczak i marszałek województwa Jacek Krupa, który – zgodnie z obyczajem – został udekorowany podegrodzkim cioskiem. Obu panom asystował członek Zarządu Województwa Małopolskiego Leszek Zegzda. Uroczystość prowadziła Małgorzata Broda.
- Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu jest jedyną regionalną instytucją kultury, która w skali województwa zajmuje się społecznym ruchem artystycznym, w tym ochroną niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie MCK SOKÓŁ jest jedyną instytucją kultury w subregionie sądeckim, czyli dla ok. 500 tys. stałych mieszkańców oraz licznie przebywających w tym subregionie turystycznym i sanatoryjnym turystów i kuracjuszy, która w sposób systematyczny, przez cały rok, prowadzi działalność upowszechnieniową w dziedzinie sztuki profesjonalnej: muzyki, teatru, sztuk wizualnych – powiedział Antoni Malczak. - Na wniosek Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ władze województwa małopolskiego podjęły decyzję o utworzeniu specjalistycznej placówki pn. Ośrodek Dziedzictwa Kultury Niematerialnej jako oddziału MCK SOKÓŁ. Ośrodek zlokalizowany będzie w zabytkowym zespole dworsko-parkowym, w miejscowości Dąbrowa, gmina Chełmiec, na granicy Nowego Sącza od strony północnej, w odległości ok. 5 km od centrum miasta. Za dwa lata tam się spotkamy.
Jacek Krupa, nim wypowiedział formułkę: - II Kongres Kultury Regionów ogłaszam za otwarty, potwierdził ten fakt, że ośrodek powstanie.
****
Później w sali im. Lucjana Lipińskiego wykład inauguracyjny pt. „Neurobiologia regionalizmu - wyśnienie i tworzenie małych ojczyzn” wygłosił prof. dr hab. Jerzy Vetulani. Znany neurobiolog mówił o rozmaitych uwarunkowaniach związanych z funkcjonowaniem ludzkiego mózgu, tłumaczył, które jego części odpowiadają za różne postawy człowieka, jego poglądy. Szczególne ciekawe było rozróżnienie między patriotyzmem a nacjonalizmem. Patriota i nacjonalista tak samo kochają swoją ojczyznę, ten pierwszy jednakże z szacunkiem odnosi się do innych narodów, ten drugi – nimi gardzi.
Następnie „Pieśń tożsamości” wyśpiewali, wygrali i wytańczyli dr Stanisława Trebunia-Staszel, Krzysztof Trebunia-Tutka i jego młoda kapela. A wsparli się w tym na autorytecie ks. prof. Józefa Tischnera, szczególnie na jego „Filozofii po góralsku”, jego wspaniałych rozważaniach o „ślebodzie”, czyli wolności.
– Co innego znaczy mieć wolność i być wolnym – podkreśliła dr Stanisława Trebunia-Staszel. – Ten, kto ma wolność, może ją stracić. Temu, kto jest wolny, nikt tego nie zabierze!
Dziedzictwo - Siewcy, Orędownicy, Kreatorzy – taki tytuł nosiła miła uroczystość uhonorowania ludzi, dla których praca na rzecz zachowania i rozwoju kultury w Małopolsce stanowi ważną część ich życia. Wśród odznaczonych byli przedstawiciele różnych regionów etnograficznych Polski południowej, w tym także pracownicy MCK SOKÓŁ. Minister kultury i dziedzictwa narodowego uhonorował Małgorzatę Kalarus, zastępcę dyrektora MCK SOKÓŁ, Medalem Zasłużony Kulturze GLORIA ARTIS. Zarząd Województwa Małopolskiego wyróżnił kilkanaście osób Odznaką Honorową KRZYŻ MAŁOPOLSKI oraz Medalem POLONIA MINOR.
****
Dwa wydawnictwa zostały przygotowane przez MCK SOKÓŁ specjalnie z myślą o II Kongresie: miniaturowe wznowienie „Wskazań dla synów Podhala” Władysława Orkana (ze wstępem i omówieniem prof. dr hab. Bolesława Farona) i „NaStroje Małopolskie” (album ze zdjęciami Piotra Droździka i tekstem Marii Brylak-Załuskiej prezentuje stroje regionalne poszczególnych grup etnograficznych naszego województwa). Sporym zainteresowaniem cieszy się wystawa fotograficzna pt. "Czerpiąc u źródła", której kuratorem jest Marek Harbaczewski. Zdjęcia pochodzą ze zbiorów: Małopolskiego Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu, Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Gminnego Ośrodka Kultury w Mogilanach i Bukowiańskiego Centrum Kultury DOM LUDOWY.
****
Finał pierwszego dnia – w Karczmie nad Potokiem przy hotelu Perła Południa w Rytrze – to, oczywiście, wesele zatytułowane „Lachy i Górale”, ze śpiewem, muzyką na „naską” nutę, potańcówką, z krakowiakami, sztajerkami, ocepinami i innymi nie tylko artystycznymi zdarzeniami.
W środę – drugi dzień obrad. Przed południem – panele tematyczne, po południu – warsztaty, a wieczorem – widowisko pt. „Podarek. Żywobycie Marii i Jana”.
PG
Fot. Piotr Droździk
