1833
W Gdańsku w wieku 74 lat zmarł płk Franciszek Suwała, muzyk, dyrygent, kapelmistrz, kompozytor, nauczyciel, juror konkursów, długoletni wykładowca Studium dla Kapelmistrzów i Dyrygentów Orkiestr Dętych przy Małopolskim Centrum Kultury SOKÓŁ. Przez kilkadziesiąt lat Pan Pułkownik był związany z amatorskim ruchem muzycznym i licznymi ośrodkami w całej Polsce. Był też autorem licznych opracowań znanych dzieł dla „dęciaków”. W naszej pamięci zapisał się jako człowiek prawy, skromny, życzliwy, obdarzony poczuciem humoru. Odszedł wspaniały pedagog i przyjaciel.
Sześć lat temu ukazała się licząca prawie tysiąc stron księga „Pieśni kościelne na średnią orkiestrę dętą” autorstwa płk. Franciszka Marcina Suwały, wydana staraniem parafii pw. Wszystkich Świętych w Sobołowie (gm. Łapanów). Z tą inicjatywą wyszedł organista Stanisław Chmielek, który kieruje Orkiestrą Dętą w Sobolowie, a jego pomysł podchwycił ks. proboszcz Stanisława Jachym. I tak powstało unikatowe w skali Polski dzieło, świetnie pod względem edytorskim prezentująca się publikacja, w której znajdują się nuty aż 230 pieśni religijnych, podzielone według kościelnego kalendarza, począwszy od adwentowych, przez kolędy i pastorałki, utwory śpiewane podczas Wielkiego Postu i Świąt Wielkanocnych, po kompozycje dedykowane Matce Bożej, Panu Jezusowi i różnym świętym. Są też zapisy partytur liturgii mszalnych i innych nabożeństw, popularne pieśni i piosenki, intrady i sygnały. Uzupełnieniem książki jest płyta z nagranymi (w wersji mp3) 230 kompozycjami w wykonaniu sobolowskiej orkiestry i jej kapelmistrza (także na organach) oraz mniejsze nieco tomy zawierające nuty rozpisane na poszczególne instrumenty.- Pieśni kościelne były, są i pozostaną integralną częścią liturgii Kościoła katolickiego – napisał Franciszek Suwała w przedmowie do tego tomu. – W polskiej historii pieśni kościelne odgrywały rolę szczególnie dla Polski ważną. Stały się niezniszczalnym elementem patriotyzmu i polskości. Mimo dramatycznych zawirowań historycznych, wojen i wieloletniej niewoli, polskie pieśni kościelne niezmiernie trwały i nie straciły nic ze swej aktualności. W ostatnim okresie popularny stał się udział orkiestr dętych w oprawie muzycznej nabożeństw. Dotyczy to głównie orkiestr amatorskich. Okazało się, że starannie i trafnie dobrany repertuar orkiestrowy może w wysokim stopniu wpływać na piękno liturgii. Do tych właśnie orkiestr kieruję swój zbiór pieśni kościelnych. Myślę, że jest to sposób na dalsze utrwalanie tego pięknego muzycznego dorobku. Pieśni są łatwe do wykonania i zawierają ciekawą harmonię, typową dla tego rodzaju muzyki. Prócz roli użytkowej maja także walor dydaktyczny, gdyż wyrabiają u grających słuch harmoniczny i poczucie orkiestrowgo stroju. Poza tym przekazują wiele walorów wychowawczych. Mam nadzieję, że te pieśni w wersji orkiestrowej dadzą dyrygentom i muzykom wiele radości i satysfakcji, zwłaszcza, że są często poszukiwane przez różne zespoły orkiestrowe.
****
Warto wiedzieć
FRANCISZEK M. SUWAŁA urodził się 25 marca 1943 r. w Bogucicach Pierwszych na Kielecczyźnie. W latach 1958 – 1972 pracował jako muzyk – instrumentalista orkiestry wojskowej. Po ukończeniu z wyróżnieniem dyrygentury w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie, został oficerem – dyrygentem orkiestry dętej. Pełnił funkcję kapelmistrza Orkiestry Garnizonowej w Tarnowie, a następnie przez 13 lat kierował Orkiestrą Garnizonową w Rzeszowie. W 1985 roku powołany został na stanowisko Komendanta Wojskowego – jedynego w Polsce – Liceum Muzycznego w Gdańsku. Funkcję tę pełnił do końca służby wojskowej tj. do 2001 roku.
Przez okres służby wojskowej płk Franciszek Suwała współpracował z amatorskim ruchem muzycznym. W latach siedemdziesiątych był współzałożycielem dwóch orkiestr dziewczęcych w Rzeszowie: – Dziewczęcej Orkiestry Dętej i Dziewczęcej Orkiestry Szałamaistek. Orkiestry te funkcjonują do dnia dzisiejszego przy Wojewódzkim Domu Kultury w Rzeszowie. Przez 12 lat był dyrektorem artystycznym ds. orkiestr w Oddziale Polskiego Związku Chórów i Orkiestr w Rzeszowie, a przez trzy kadencje pełnił funkcję dyrektora artystycznego ds. orkiestr przy Zarządzie Głównym Polskiego Związku Chórów i Orkiestr w Warszawie. Był także członkiem Rady Kultury przy Zarządzie Głównym OSP RP w Warszawie. Franciszek Suwała należał do grona największych ekspertów i autorytetów w Polsce, w dziedzinie prowadzenia orkiestr dętych. Zarówno wieloletnie doświadczenie jako dyrygenta orkiestry dętej, wieloletnie doświadczenie pracy pedagogicznej w kształceniu muzyków i przyszłych dyrygentów orkiestr dętych oraz długoletnia praca w Zarządzie Głównym Polskiego Związku Chórów i Orkiestr w Warszawie, pozwoliły Mu zyskać ogromną wiedzę oraz szczegółową i pełną orientację w problemach orkiestr dętych w Polsce.
Franciszek Suwała był znanym w Polsce autorem opracowań kilkuset utworów na orkiestrę dętą. Tutaj, suma Jego wieloletnich doświadczeń muzyka– instrumentalisty w orkiestrze oraz dyrygenta i nauczyciela jest bezcenna. Utwory skomponowane i opracowane przez Franciszka Suwałę charakteryzują się wspaniałym brzmieniem przy stosunkowo prostym, nieskomplikowanym dla muzyków, poziomem technicznym i wykonawczym.
Franciszek Suwała od 1982 r. był przewodniczącym Komisji Artystycznej największego w kraju – Małopolskiego Festiwalu Orkiestr Dętych ECHO TROMBITY w Nowym Sączu. Był też jednym z głównych (obok Stanisława Latka i Stefana Żuka) wykładowców, jedynego w Polsce, Instruktorskiego Kursu kwalifikacyjnego dla Kapelmistrzów i Tamburmajorów Amatorskich Orkiestr Dętych w Nowym Sączu, gdzie uczył m.in.: dyrygowania, instrumentacji, pracy z partyturą. Dwuletnie Kursy – Studium Kapelmistrzowskie organizowane są w Nowym Sączu przez Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ. O znaczeniu kursu i jego oddziaływaniu na rozwój kultury muzycznej w Polsce świadczyć może fakt, że dotychczas w zajęciach Studium Kapelmistrzowskiego uczestniczyło i ukończyło dwuletni kurs ok. 100 dyrygentów z całej Polski.
Fot. Lucyna Witkowska, PG
